ناصر تقوایی و نگاهش به «قیچی سانسور» در سینمای ایران

ناصر تقوایی و فلسفه هنر در جوامع سانسورزده

ناصر تقوایی، فیلم‌ساز و نویسنده مؤلف ایرانی، که در ۲۲ مهر ۱۴۰۴ درگذشت، همواره بر این باور بود که در جوامع سانسورزده هنرمند نمی‌تواند مستقیم عقایدش را بیان کند و باید از راه غیرمستقیم این کار را انجام دهد. به گفته او، در چنین شرایطی «قیچی سانسور» بلافاصله وارد عمل می‌شود. تقوایی فعالیت هنری خود را با مستندسازی آغاز کرد و سپس با آثاری مانند «دایی‌جان ناپلئون» به شهرت رسید. فیلم‌هایی مانند «ناخدا خورشید» و «آرامش در حضور دیگران» نیز از آثار ماندگار او هستند که نگاه اجتماعی و انتقادی‌اش را نشان می‌دهند.

• تولد در ۲۲ تیر ۱۳۲۰ در آبادان و شروع کار با مستندسازی
• خلق مجموعه تلویزیونی ماندگار «دایی‌جان ناپلئون» در سال ۱۳۵۵
• ساخت فیلم‌های شاخصی مانند «ناخدا خورشید» و «کاغذ بی‌خط»
• تأکید بر بیان غیرمستقیم در شرایط سانسور به عنوان راهبرد هنری
• شناسایی دو نوع هنر: جوامع با سانسور و بدون سانسور

«در جامعه‌ای که سانسور ندارد، هنرمندان می‌توانند عقاید خود را شفاف نشان دهند، اما در جوامع سانسورزده باید از راه غیرمستقیم حرف زد.»

«هنرمندی که دشواری آزاده زیستن را برگزید، به رهایی رسید.» — مرضیه وفامهر

با وجود دهه‌ها سکوت، تقوایی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌سازان ایران شناخته می‌شود و میراث او الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.