تعطیلی عقل و بسنده کردن به ظاهر نقل: عامل عقب‌ماندگی مسلمانان؟
علیرضا کاوند عضو هیئت علمی دانشگاه معتقد است جریان‌های اصلاحی معاصر مانند سید جمالالدین اسدآبادی و محمد عبده بر این باور بودند که تعطیلی عقل و بسنده کردن به ظاهر نقل سبب عقب‌ماندگی مسلمانان شده است.
نسبت عقل و وحی در اندیشه اسلامی
مسئله نسبت عقل و وحی از مهم‌ترین مباحث کلامی و فلسفی در تمدن اسلامی بوده است. در سنت اسلامی، قرآن کریم با تأکیدات مکرر بر مفاهیمی چون تعقل، تفکر و تدبر، جایگاه ویژه‌ای برای خردورزی قائل شده است. این امر سبب شکل‌گیری جریانات عقل‌گرای قدرتمندی مانند معتزله شد که عقل را داور نهایی در فهم گزاره‌های وحیانی می‌دانستند.
- معتزله به «حسن و قبح عقلی» معتقد بودند و عقل را اصل و معیار می‌دانستند
- اشاعره در واکنش به افراط عقل‌گرایی، عقل انسان را محدود و وحی را مرجع نهایی معرفت دینی می‌دانستند
- ماتریدیان راه میانه‌ای میان عقل‌گرایی و نص‌گرایی برگزیدند
- فلاسفه اسلامی مانند فارابی و ابن‌سینا بر همسویی عقل و وحی تأکید کردند
- امامیه عقل را «حجت درونی» و وحی را «حجت بیرونی» می‌دانند
علیرضا کاوند: «جریان‌های اصلاحی معاصر معتقد بودند تعطیلی عقل و بسنده کردن به ظاهر نقل، سبب عقب‌ماندگی مسلمانان شده است»
کاوند: «عقل و وحی در تعارض واقعی قرار ندارند؛ عقل بدون وحی گرفتار محدودیت است و وحی بدون عقل قابل فهم نیست»
این بررسی تطبیقی نشان می‌دهد که مسئله عقل و وحی عرصه‌ای زنده و پویا در اندیشه اسلامی است و تنها در پیوند این دو است که دینداری عقلانی و پایدار شکل می‌گیرد.