ردیه آیه ۱۲۰ سوره بقره بر بازسازی سیاسی «عهد ابراهیمی» در اندیشه صهیونیستی

تحلیل آیه ۱۲۰ سوره بقره در رد الهیات انحصار عهد

آیه ۱۲۰ سوره بقره «وَلَن تَرْضَی عَنکَ الْیَهُودُ وَلَا النَّصَارَی حَتَّی تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ» ساختار فکری «الهیات عهد» را که رضایت و هدایت را در چارچوب قوم یا ملت خاص منحصر می‌کند، به چالش می‌کشد. این آیه در بطن خود گفت‌وگویی دیرپا میان پیام وحیانی و الهیات عهدی را بازمی‌گشاید و مرزبندی معرفتی اسلام با سنت‌های کلامی یهودی و مسیحی را نشان می‌دهد.

تفسیر المیزان علامه طباطبائی این آیه را نقطه انفصال دعوت نبوی از چارچوب رضامندی ادیان پیشین می‌داند و تأکید می‌کند نارضایتی دائمی یهود و نصاری ریشه در نگرش دینی تحریف‌شده‌ای دارد که حق را در قوم خاص محصور می‌سازد.

تفسیر المنار رشید رضا بعد اجتماعی و سیاسی آیه را برجسته کرده و آن را هشدار به مسلمانان در برابر وابستگی فرهنگی به ملل دینی دیگر می‌خواند. ازنظر او «هدی الله» نه تنها هدایت دینی بلکه «نظام مدنی و اجتماعی مبتنی بر توحید» است.

• صهیونیسم سیاسی به‌ویژه در اندیشه بنیامین نتانیاهو، بازسازی سیاسی «عهد ابراهیمی» است و اسرائیل را نماینده عهد مقدس در زمین معرفی می‌کند
• اونجلیسم آمریکایی ایمان راستین را با حمایت از اسرائیل گره زده و عهد نجات را به سیاست خارجی پیوند می‌زند
• تمدن‌گرایی غربی در قالب «رسالت تمدنی غرب» همان منطق انحصار عهد را در پوشش سکولار بازتولید می‌کند

علامه طباطبایی: «این نارضایتی دائمی، ریشه در نگرش دینی تحریف‌شده‌ای دارد که حق را در قوم خاص محصور می‌سازد» رشید رضا: «هدی الله در این آیه نه تنها هدایت دینی بلکه نظام مدنی و اجتماعی مبتنی بر توحید است»

آیه ۱۲۰ سوره بقره نقدی جاودانه بر هر نوع بازتولید انحصار عهدی است و با تأکید بر «قُل إنَّ هُدَی اللَّهِ هُوَ الْهُدَی» مبنای الهیات جهانی و ضد انحصار را ارائه می‌دهد که رضایت الهی را در تبعیت از هدایت الهی و تحقق عدالت می‌داند، نه در پیروی از ملت یا آیین خاص.