طباطبایی و تأکید بر مبانی فلسفی توسعه / سنت ایدئولوژیک‌شده مانع توسعه

تحلیل اندیشه‌های طباطبایی درباره توسعه

عارف مسعودی در کتاب «روایت جواد» به بررسی دیدگاه‌های سید جواد طباطبایی در مورد مسئله توسعه در ایران می‌پردازد. طباطبایی معتقد بود توسعه در دنیای جدید بر دو رکن اساسی استوار است: خرد تکنولوژیک و خرد دموکراتیک. وی تأکید داشت که بدون حل موانع فلسفی و معرفتی، بحث توسعه در ایران «عرض خود بردن» خواهد بود.

موانع اصلی توسعه در ایران

• امتناع تفکر فلسفی: بحران در مبانی فلسفی پیش‌شرط هرگونه توسعه‌ای است
• ایدئولوژیک شدن مفاهیم: تبدیل سنت به سنگ خارای غیرقابل نفوذ
• سیاست‌زدگی: غلبه سیاست بر عقلانیت توسعه‌ای

“سنت در برزخ ایدئولوژی گیر کرد. ما به تعبیر پل ریکور یک سنت می‌توانیم داشته باشیم که مخزنی است که در درون آن تنش‌ها بین رسوب‌گذاری‌ها و نوآوری‌ها صورت می‌گیرد.”

“توسعه در دنیای جدید دو رکن اساسی دارد: خرد تکنولوژیک و خرد دموکراتیک. این‌ها دو بال هم‌سوی یکدیگر هستند.”

مسعودی اشاره می‌کند که مشکل اصلی نه سنت که سنت ایدئولوژیک‌شده است. در دهه ۱۳۴۰ با وجود رشد اقتصادی، با حاکم شدن ایدئولوژی‌های چپ و اسلامی آخرالزمانی، توسعه متوقف شد. راه حل از دید طباطبایی، ایجاد آگاهی تاریخی غیرناسیونالیستی و توجه به حقوق شهروندی به عنوان پایه‌ای برای توسعه ملی است.