مفهوم عفت در اسلام: تعریف، انواع و مراتب آن از دیدگاه اخلاق اسلامی

عفت در نظام اخلاق اسلامی

عفت از فضائل اخلاقی برجسته در نظام اخلاق اسلامی است که نقش کلیدی در سعادت و تعالی انسان ایفا می‌کند. این فضیلت نه‌تنها در کنترل غریزه جنسی، بلکه در ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی نمود دارد. در متون دینی و اخلاقی، عفت به‌عنوان یکی از ارکان چهارگانه فضیلت‌های اصلی در کنار حکمت، عدالت و شجاعت معرفی شده است. عفّت در لغت به معنای «خودداری» آمده است که شامل خودداری از حرام، چیزی که حلال نیست، هر چیزی که شایسته نیست و همچنین خودداری از سؤال و درخواست از مردم می‌شود.

انواع عفت بر اساس ابعاد مختلف

• عفت در اندیشه: پرهیز از افکار و اندیشه‌های زشت و باطل
• عفت در عواطف: خودداری از تمایلات منفی، باطل و قبیح
• عفت در رفتار: پرهیز از رفتارهای زشت و قبیح

اقسام شاخص عفت

• عفت جنسی: مدیریت و کنترل شهوت جنسی
• عفت شکم: کنترل قوای شهویه در حوزه خوردن و آشامیدن
• عفت در نگاه و پوشش: خودداری از نگاه حرام و رعایت پوشش مناسب
• عفت در کلام و بیان: حفظ زبان از غیبت، تهمت و دیگر آفات

امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «یکی از سجایای اخلاقی عفت است که ضد آن بی‌پروایی است»

در قرآن کریم آمده است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ»

مراتب عفت از پرهیز از حرام شروع شده و تا دوری از مکروهات، مشتبهات و حتی ترک برخی لذت‌های حلال ادامه می‌یابد. این فضیلت اخلاقی در حقیقت ملکه‌ای در نفس است که واجد آن، نفس خود را تأدیب کرده و به مرحله‌ای رسیده است که رفتارهای اخلاقی برای او عادت شده است.