زندگی با طرد شدگان / اتنوگرافی بدون حضور فعال محقق ممکن نیست
نشست نقد و بررسی کتاب «افیونزدگان» با حضور اصغر ایزدی جیران و منتقدان درباره مردمنگاری محلات جنوب تهران و تحلیل پدیده اعتیاد از دیدگاه انسانی
نقد و بررسی کتاب افیونزدگان
کتاب «افیونزدگان؛ مردمنگاری در جنوب تهران» اثر اصغر ایزدی جیران پژوهشی است درباره دو محله لب خط و دروازه غار تهران که نویسنده با زندگی در این محلات، گزارش دست اولی از زیست معتادان ارائه داده است. در نشست نقد این کتاب، سه منتقد اصلی به تحلیل اثر پرداختند.
مهرداد عربستانی بر لزوم تعمیق تحلیلهای نظری تأکید کرد و گفت: «تمرکز صرف بر خشونت پلیس، لایههای عمیقتر خشونت ساختاری و اقتصادی را نادیده میگیرد». او همچنین به حضور پررنگ نویسنده در متن اشاره کرد و افزود: «این امر ممکن است متن را به سمت روایت شخصی سوق دهد».
- ضرورت تحلیل اقتصاد سیاسی در مسئله اعتیاد
- تعادل میان روایت و تحلیل در مردمنگاری
- خطر تقلیل پژوهش به خاطرهنویسی
- لزوم توجه به سازوکارهای نهادی تولید رنج
شیوا علینقیان با تقدیر از روایتگری کتاب، دو نقد اصلی مطرح کرد: «فقدان نگاه تاریخی به محلات و تقلیل تجربه زیسته ساکنان به اعتیاد». او هشدار داد: «این رویکرد ممکن است به بازتولید خشونت معرفتشناختی بینجامد».
«اگر تجربه زیسته لب خط را فقط به اعتیاد فروبکاهیم، درواقع خودمان به نوعی همان خشونت معرفتشناختی را بازتولید کردهایم»
«من معتقدم توصیف عمیق و دقیق خود نوعی تحلیل است. لزوماً نباید زبان نظری به کار برد تا تحلیل صورت گیرد»
رضا تسلیمی تهرانی کتاب را اثری کمنظیر در علوم اجتماعی ایران دانست و بر اهمیت مشاهده مشارکتی تأکید کرد. او تحلیلهای کتاب را در سطح خرد ارزشمند خواند ولی خواستار گسترش آن به سطح کلان شد. اصغر ایزدی جیران در پاسخ به نقدها، رویکرد متدولوژیک خود را تبیین کرد و گفت: «حضور پررنگ محقق در میدان انتخابی معرفتشناسانه است». او تأکید کرد: «هدفم نشان دادن سویههای انسانی اعتیاد و عبور از نگاه آسیبمحور بود». این اثر گامی مهم در مردمنگاری تجربی ایران محسوب میشود.
