توصیف قیامت از زبان امیرالمؤمنین(ع) در خطبه ۸۳ نهج‌البلاغه
محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة به تحلیل خطبه ۸۳ نهج‌البلاغه پرداخت که در آن امام علی(ع) شرایط انسان‌ها در قیامت را با بیان حالات خوف و رجاء توصیف می‌کنند.
توصیف قیامت در خطبه امیرالمؤمنین(ع)
خطبه هشتاد و سوم نهج‌البلاغه به عنوان یک متن نورانی و سرشار از حقایق ژرف توصیف شده که وضعیت انسان‌ها در روز قیامت را ترسیم می‌کند. محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در تحلیل این خطبه اشاره می‌کند که امام علی(ع) در این بخش شرایطی را توصیف می‌کنند که در آن هیچ چاره‌ای از دست بشر ساخته نیست و دل‌ها از هرگونه طمع و هوس تهی می‌شود. نفس‌ها در سینه‌ها حبس شده و صداها به نجواهای آرام تبدیل می‌شوند.
- حالت شفق: تداخل خوف و رجاء که همچون رنگ‌های قرمز و سفید در آسمان نمود می‌یابد
- فراخوان الهی: صدایی هیمنه‌دار انسان‌ها را به قضاوت الهی دعوت می‌کند
- مغایضة الجزا: هر فرد متناسب با اعمالش پاداش یا عقوبت دریافت می‌کند
- نکال العقاب و نوال عطا: نتیجه اعمال انسان یا عذاب محدودکننده یا پاداش الهی است
- فضل الهی: حجم پاداش الهی فراتر از ظرفیت اعمال انسان‌هاست
«روزی که هیچ چاره‌ای از دست بشر ساخته نیست و هیچ آرزو و خیالی در ذهن باقی نمی‌ماند» «این مبادله الهی دقیقاً همانند معامله‌ای است که انسان‌ها در دنیا با اعمال خود انجام می‌دهند»
این خطبه ارتباط مستقیمی با آموزه‌های قرآن و سنت پیامبر(ص) دارد و توازنی دقیق بین تهدید و امید برای هدایت انسان‌ها ایجاد می‌کند.