حاشیه‌ای بر حدیث «کتاب اللّه علی أربعة أَشْیَاءَ» و ابهام در جایگاه عترت

تحلیل حدیث چهارمرتبه‌ای فهم قرآن

این حدیث که در منابع شیعی و سنی آمده، قرآن را بر چهار سطح عبارت (برای عوام)، اشاره (برای خواص)، لطایف (برای اولیاء) و حقایق (برای انبیاء) تقسیم می‌کند. اما شبهات متعددی درباره آن وجود دارد:

• مشکلات سندی: روایت بدون سلسله سند معتبر نقل شده و در برخی نسخ‌های مصباح الشریعة موجود نیست.
• انتساب مشکوک: شارح مصباح الشریعة تأکید کرده که این کتاب الفاظ امام صادق(ع) نیست.
• غیبت عترت: جایگاه اهل بیت(ع) به‌طور واضح در این تقسیم‌بندی مشخص نشده است.

امام باقر(ع) می‌فرماید: «نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ» امام صادق(ع) تأکید می‌کنند: «إِنَّ مِنْ عِلْمِ مَا أُوتِینَا تَفْسِیرَ الْقُرْآنِ وَ أَحْکَامَهُ»

• تعارض مفهومی: اولیاء در نگاه صوفیه با مقام اهل بیت(ع) متفاوت است. نتیجه آنکه باید با تدبر در مفاهیم حدیثی، روایات معتبر را از غیرمعتبر تشخیص داد.