دفاع فقیه از قانون: تأسیس حکومت مشروطه تکلیفی شرعی است
مروری بر اندیشه سیاسی علامه محمدحسین نائینی و کتاب «تنبیه‌الأمه و تنزیه‌الملّه» که مشروطیت را نه تقلید غربی بلکه واجب شرعی برای محدودسازی قدرت می‌داند. نائینی استبداد را «شجره خبیثه» و ضددین مینامد و حکومت مشروطه را تنها راه احیای تمدن اسلامی معرفی می‌کند.
اندیشه سیاسی نائینی و دفاع از مشروطیت
علامه محمدحسین نائینی در کتاب بنیادین «تنبیه‌الأمه و تنزیه‌الملّه» که در اوج استبداد صغیر نوشته شد، مشروطیت را نه یک تقلید غربی بلکه تکلیف شرعی برای محدودسازی قدرت معرفی می‌کند. او استبداد را «شجره خبیثه» و ضددین می‌داند زیرا حقیقت را می‌پوشاند و مردم را می‌ترساند. نائینی معتقد است حکومت مشروطه مبتنی بر ولایتیه (امانتی) در مقابل حکومت تملیکیه (مالکیتی) قرار دارد که تنها راه احیای عزت و تمدن اسلامی است.
- مشروعیت حکومت بر پایه امانت‌داری، رضایت و مشارکت مردم است
- اصول سه‌گانه آزادی، برابری سیاسی و اجتماعی، و شورا رکن اساسی نظام مشروع هستند
- جایگزین عصمت در عصر غیبت، قانون اساسی و مجلس شورا هستند
- راه رهایی از استبداد تنها با آگاهی و مقاومت مردم میسر می‌شود
- نقش مجلس شامل نظارت مالی، وضع قوانین و تفکیک قوا است
«استبداد را کفر می‌داند زیرا حقیقت را می‌پوشاند و مردم را می‌ترساند» «مشروطیت نه یک تقلید غربی، بلکه یک واجب شرعی و تکلیف دینی است»
نائینی با نگاهی تمدنی معتقد است «تمدن، تمدن است» و نمی‌توان آن را به شرق یا غرب منسوب کرد. او شورا را رکن اساسی سیاست دینی می‌داند و تأکید می‌کند که حتی معصوم نیز در امور غیرمنصوص شرعی بدون مشورت تصمیم نمی‌گرفت. این اثر همچنان به عنوان یکی از متون محوری در اندیشه سیاسی شیعه و تاریخ فقه مشروطه مورد توجه است.