همزیستی دین و تجدد: اندیشه آیت‌الله نائینی برای تعامل جامعه دینی با جهان مدرن
اندیشه نائینی با ترکیب فلسفه تاریخی، تحلیل فقهی و اجتهاد دینی، الگویی نو از حکومت دینی ارائه می‌دهد که در آن مردم نقش فعال دارند، قدرت سیاسی محدود و پاسخگوست و عدالت اجتماعی محقق می‌شود. این الگو راهگشای تعامل جامعه دینی با جهان مدرن است.
اندیشه سیاسی آیت‌الله نائینی و راه‌حل همزیستی دین و تجدد
اندیشه آیت‌الله محمدحسین نائینی از جمله مهم‌ترین مبانی نظری فقه سیاسی شیعه محسوب می‌شود که در کتاب «تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة» تبیین شده است. نائینی با ترکیب فلسفه تاریخی، تحلیل فقهی و اجتهاد دینی، الگویی نوین از حکومت دینی ارائه می‌دهد که در آن مردم نقش فعالی دارند، قدرت سیاسی محدود و پاسخگو است و عدالت اجتماعی تحقق می‌یابد. پیام اصلی او برای عصر حاضر، بازاندیشی در نظریه حکومت دینی با ایجاد توازن میان «حاکمیت الهی» و «اراده مردم»، میان «اجتهاد دینی» و «عقلانیت سیاسی» و میان «سنت اسلامی» و «مقتضیات زمان» است.
- نائینی از نظریه‌پردازان جدی فقه سیاسی است که الگویی بدیل در برابر نظم استبدادی ارائه داد
- او غرب‌ستیز نبود بلکه تلاش کرد دستاوردهای تمدن جدید را با دین پیوند دهد
- نظریه او بر مشارکت مردم، نظارت بر قدرت و رعایت عدالت و آزادی تأکید دارد
- نائینی جوامع اسلامی را در سه دوره تفوق، توقف و تنزل تحلیل می‌کند
- الگوی «ولایتیه» او بر پایه رضایت و مشارکت مردم استوار است
«نائینی معتقد بود مسلمانان از بنیان‌های عقلی و تمدنی اسلام فاصله گرفته‌اند و همین دوری عامل عقب‌ماندگی شده است» «آزادی از نظر نائینی، رهایی از ظلم و بندگی ظالمان است، نه رهایی از بندگی خدا»
اندیشه نائینی امروزه می‌تواند چهارچوبی برای حکومت دینی مبتنی بر قانون، عدالت، نظارت و عقلانیت ارائه دهد و در تقویت نظریه حکومت اسلامی یاری‌رسان باشد.