فقه محیط زیست؛ قرائت تازهای از آیهٔ فساد و تباهی در خشکی و دریا
آیتالله احمد مبلغی در درس خارج حوزه با تفسیر آیه «ظهر الفساد فی البر والبحر» پیوند آموزههای قرآنی و مسائل زیستمحیطی را بررسی کرده و فقه محیط زیست را به عنوان رویکردی نوین مطرح نموده است.
فقه محیط زیست و تفسیر نوین آیه فساد
آیتالله احمد مبلغی در یکی از جلسات درس خارج حوزه علمیه، با تفسیر آیه شریفه «ظهر الفساد فی البر والبحر بما کسبت أیدی الناس» نگاه جدیدی به ارتباط آموزههای قرآنی با مسائل زیستمحیطی ارائه کرده است. در این دیدگاه، مفهوم «فساد» تنها به امور اخلاقی محدود نمیشود بلکه شامل هرگونه برهم خوردن نظم طبیعت و تخریب محیط زیست نیز میگردد. عبارت «فی البرّ و البحر» کنایه از کل کره زمین است و نشان میدهد که رفتارهای انسان تأثیر مستقیمی بر تعادل زیستی زمین دارد.
- فقه محیط زیست به عنوان شاخهای نوین در فقه اسلامی مطرح شده است
- واژه «ظهر» در آیه نشاندهنده آشکار شدن فساد زیستمحیطی در مقیاس جهانی است
- مفهوم «بما کسبت أیدی الناس» مسئولیت جمعی بشر در قبال تخریب محیط زیست را بیان میکند
- این رویکرد از احکام جزئی فراتر رفته و به «فقه نظام» تبدیل میشود
- حفاظت از طبیعت نه تنها وظیفه اخلاقی که تکلیف شرعی محسوب میشود
«فساد در معنای قرآنی، تنها به امور اخلاقی یا معنوی محدود نیست، بلکه هرگونه برهمخوردن نظم واحد طبیعت و از میان رفتن توازن زمین و دریا را نیز دربرمیگیرد.»
«این تعبیر دقیقاً با وضع کنونی محیط زیست منطبق است. تخریب منابع طبیعی، آلودگی دریاها و تغییرات اقلیمی دیگر قابل انکار نیست.»
این دیدگاه گامی مهم در پیوند دین و مسئولیت زیستمحیطی به شمار میآید و میتواند زمینهساز گفتوگوی بین فقه، علم و سیاستهای محیط زیستی باشد.
