بازخوانی کتاب «از مانویت به تصوف» اثر نصرالله پورجوادی: تداوم میراث معنوی ایران
پورجوادی در کتاب خود با بررسی متون تاریخی نشان میدهد چگونه مفاهیم تصوف اسلامی ریشه در آموزههای مانوی دارند. این پژوهش تطبیقی به ارتباط فکری و زبانی بین دو سنت معنوی ایران قبل و بعد از اسلام میپردازد.
تداوم میراث مانوی در تصوف ایرانی
کتاب «از مانویت به تصوف» اثر نصرالله پورجوادی که به تازگی در چاپ دوم منتشر شده، مجموعه مقالاتی است که طی هفتهشت سال گذشته درباره حکمت و عرفان ایران پیش از اسلام، به ویژه مانویت و تأثیر آن بر عرفان دوره اسلامی نوشته شده است. پورجوادی در این اثر با نگاهی تاریخی و تطبیقی نشان میدهد که چگونه عقاید مانوی پس از قرن دوم هجری، با وجود سرکوب شدید از سوی خلافت عباسی، در قالب تصوف اسلامی تداوم یافت. به باور نویسنده، بسیاری از پیران و درویشان صوفی در اصل حاملان آیین مانوی بودند که برای حفظ جان و عقیده، در لباس مسلمانان زیستند.
- مفاهیم کلیدی: بررسی مفاهیم «زندگانی»، «نور زنده» و «جمع» که از سنت مانوی وارد ادبیات صوفیانه شدهاند
- روش پژوهشی: تحلیل زبانشناسانه واژههایی مانند «انحلال» و «زندیق» که ریشه ایرانی دارند
- پیوند فلسفی: نشان دادن ارتباط بین حکمت نوری مانی و فلسفه اشراق سهروردی
- نمادشناسی: تحلیل ریشههای مانوی نمادهایی مانند خرقه درویشان
- تداوم فرهنگی: تأکید بر پیوند فکری و زبانی بین دو دوره معنوی ایران
پورجوادی تأکید میکند: "دین مانی در هیچ سرزمینی به اندازه ایران تأثیری پیوسته و ژرف نداشته است"
نویسنده نتیجه میگیرد: "هدف ادعای استمرار مستقیم نیست، بلکه تبیین پیوندهای فکری و زبانی است"
این کتاب پروژهای فکری است که مرز بین فلسفه، دین و عرفان را درهم میشکند و تصویری منسجم از سیر تحول مفاهیم معنوی در فرهنگ ایرانی ارائه میدهد.
