ریاکاری و مشروعیت اجتماعی؛ دورویی به نام انعطاف
ریاکاری زمانی مشروعیت اجتماعی پیدا می‌کند که جامعه آن را به عنوان استراتژی بقا بپذیرد و افراد درباره عمل ریاکارانه به “تفاهم جمعی” برسند. این پدیده نشان‌دهنده شکاف بین هویت نمایشی و هویت واقعی است.
ریاکاری و مشروعیت اجتماعی
ریاکاری که با عناوینی مانند “دورویی” و “نفاق” شناخته می‌شود، زمانی به مشروعیت اجتماعی دست می‌یابد که جامعه آن را به عنوان یک استراتژی بقا بپذیرد. در چنین شرایطی، افراد بدون سرزنش علنی یکدیگر، به نوعی “تفاهم جمعی” در مورد عمل ریاکارانه می‌رسند. این پدیده ریشه در “حب جاه” و “عشق به مقام” دارد و منجر به ایجاد شکافی عمیق بین هویت نمایش داده شده و هویت واقعی فرد می‌شود.
- ناهماهنگی شناختی: ریاکاری باعث ایجاد تنش درونی می‌شود که در روان‌شناسی به آن “ناهماهنگی شناختی” می‌گویند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فرد میان اعتقادات اخلاقی خود و رفتار متضادش در خلوت تضاد تجربه می‌کند.
- عذاب وجدان: در مراحل اولیه، ریاکاران از این تضاد رنج می‌برند، اما با “عادی‌سازی” رفتار خود، به تدریج وجدانشان بی‌حس می‌شود.
- خودفریبی: ریاکاران برای کاهش رنج ناشی از ناهماهنگی شناختی، به مکانیسم‌های دفاعی مانند “سوگیری خودبرتربینی” و “عقلانی‌سازی” متوسل می‌شوند.
دکتر نعمت‌الله فاضلی اشاره می‌کند: در جوامع پیچیده، افراد به دلیل تجارب متضاد، توانایی تشکیل “یک شخصیت یکپارچه” را از دست می‌دهند. ریاکاری در این شرایط “واکنش اجتماعی ناگزیر” به محیطی است که اجازه نمی‌دهد فرد خود واقعی را زندگی کند.
ریاکاری پدیده‌ای چندوجهی است که در جوامع تحت فشار به یک “ریاکاری اجتماعی” تبدیل می‌شود و مشروعیت پیدا می‌کند.
