کاتوزیان: کتاب «دو قرن سکوت» محصول احساسات بود نه واقعیت تاریخی

تحلیل کاتوزیان از کتاب «دو قرن سکوت» زرین‌کوب

همایون کاتوزیان، تاریخ‌دان و استاد دانشگاه آکسفورد، در گفت‌وگوی خود با ایبنا به نقد کتاب مشهور «دو قرن سکوت» اثر عبدالحسین زرین‌کوب پرداخت. کاتوزیان معتقد است این کتاب محصول احساسات پان‌ایرانیستی و ناسیونالیستی دوران خود بوده و فاقد اساس علمی است. به گفته او، ادعای وجود دو قرن سکوت پس از ورود اعراب به ایران واقعیت ندارد، زیرا ایران در قرون هفتم، نهم و دهم هجری دوره‌های مهم شکوفایی علمی و فرهنگی را در بستر فرهنگ اسلامی تجربه کرد.

• عدم وجود سکوت واقعی: در دو قرن نخست، آثار فارسی منتشر نمی‌شد ولی زبان فارسی رواج داشت و زبان عربی به عنوان زبان بین‌المللی علم استفاده می‌شد.
• نقش احساسات سیاسی: زرین‌کوب تحت تأثیر جریان‌های ضدعربی زمانه دست به نگارش این کتاب زد و بعدها خود به این موضوع پی برد.
• اشتباه تاریخی: این دیدگاه نادرست امروزه در میان برخی منتقدین جمهوری اسلامی نیز تکرار می‌شود.
• ضرورت یادگیری از تاریخ: کاتوزیان بر اهمیت درس گرفتن از تاریخ مستند برای جلوگیری از تکرار اشتباهات تأکید می‌کند.
• انتقاد از روش‌های نادرست: او معتقد است مورخ باید صداقت علمی داشته و از اظهارنظرهای بی‌اساس پرهیز کند.