کمبود گاز ایران ناشی از هدررفت و مدیریت ناکارآمد، نه کمبود تولید
بررسی نشان میدهد تولید گاز ایران بیش از مصرف است، اما هدررفت ۱۵ درصدی در شبکه انتقال و توزیع، همراه با قیمتگذاری نامناسب برای پتروشیمیها منجر به کمبود ظاهری شده است.
مشکل واقعی گاز ایران
برخلاف تصور رایج درباره کمبود گاز در کشور، آمارها نشان میدهد میزان تولید گاز ایران بهمراتب بیشتر از مصرف داخلی است. مسأله اصلی هدررفت ۱۵ درصدی گاز در فرآیندهای انتقال، توزیع و فلرها است که تقریباً معادل میزان کمبود ادعا شده میباشد. مشکل اصلی در مدیریت شبکه، فرسودگی تأسیسات و سیاستهای گازرسانی پوپولیستی است که منجر به گسترش بیش از حد شبکه و افت فشار در زمان پیک مصرف شده است.
- سیاستگذاری نادرست: گسترش شبکه گازرسانی بدون توجه به کارایی، منجر به قطع گاز صنایع مهم در زمستان برای تأمین مصرف خانگی میشود.
- قیمتگذاری نامناسب گاز برای پتروشیمیها: عرضه گاز بسیار ارزان به واحدهای متانولساز باعث شده در صورت قطع گاز، این صنایع که بسیاری وابسته به صندوقهای بازنشستگی هستند، دچار مشکل شوند.
- راندمان پایین نیروگاهها: حتی در تابستان، نیروگاهها قادر به تبدیل بهینه گاز به برق نیستند و مصرف گازی بالایی دارند.
- تأثیرات زیانبار اقتصادی: مطالعه مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد اگر گاز داده شده به متانولسازها صادر میشد، ۱۲ میلیارد دلار درآمد حاصل میشد، اما حالا تنها ۸ میلیارد دلار درآمد ایجاد شده و کشور ۴ میلیارد دلار زیان دیده است.
- آلودگی هوا ناشی از قطع گاز نیروگاهها: قطع گاز نیروگاهها در زمستان باعث رویآوردن به مازوت و تولید آلایندگی شدید به دلیل گوگرد بالا و نبود تجهیزات گوگردزدایی میشود.
"مشکل کمبود نیست، مشکل افت فشار است. گاهی گاز وجود دارد؛ اما فشار آن به حدی نیست که به مصرفکننده برسد."
"اگر همان گاز با قیمت واقعی یا صادراتی به پتروشیمیها عرضه میشد، بهصرفهتر بود و به درآمد ارزی کشور زیان نمیرسید."
این چرخه معیوب ناشی از تصمیمات گذشته، شکستنش را بسیار دشوار کرده است. راه حل اساسی در بهینهسازی مصرف، بازنگری در قیمتگذاری حاملهای انرژی و سرمایهگذاری در نوسازی شبکه و فناوریهای کاهش تلفات نهفته است.
