ناصر فکوهی: فرهنگ محور توسعه است و مدل چین برای ایران نامناسب
ناصر فکوهی در مصاحبهای تأکید میکند که توسعهیافتگی نیازمند تمرکز بر فرهنگ و آزادیهای اجتماعی است نه صرفاً اقتصاد یا سیاست. او مدلهای اقتدارگرا مانند چین را برای ایران نامناسب میداند و بر ضرورت بازکردن فضای فرهنگی تأکید دارد.
تحلیل فکوهی از توسعه بر محوریت فرهنگ
ناصر فکوهی، انسانشناس برجسته، در گفتوگو با روزنامه شرق توسعه را مفهومی پیچیده و فرهنگی میداند که نمیتوان آن را صرفاً با شاخصهای اقتصادی یا سیاسی سنجید. به باور او، فرهنگ باید در کانون گفتمان توسعه قرار گیرد زیرا بحرانهای جهانی کنونی—از افول اقتصادی آمریکا تا رشد راست افراطی در اروپا—نشان میدهند که رویکردهای تکبعدی به توسعه ناکارآمد هستند.
- نقد مدلهای غربی: فکوهی دوگانگیهای رایج در گفتمان توسعه (مانند دموکراسی در برابر اقتصاد شکوفا) را محصول تفکر استعماری میداند که با واقعیت کشورهایی مانند هند و چین سازگاری ندارد.
- نابرابری فرصتها: او بر فاجعهبار بودن نابرابری در توزیع فرصتها تأکید میکند و مثال هند را—با وجود دموکراسی و مدیریت منابع—به عنوان نمونهای از شکست رویکردهای صرفاً اقتصادی ذکر میکند.
- راهحلهای کوتاهمدت و بلندمدت: فکوهی افزایش آزادیهای اجتماعی و مدنی را راهحل فوری برای بهبود تصویر ایران و افزایش رضایت مردم میداند. در بلندمدت، او بر کار فرهنگی در سیستمهای آموزشی تأکید دارد.
«کشوری که توسعهنیافته است، قبل از هر چیزی از وضعیت هنرش میتوانید متوجه آن شوید. اگر هنر زیر سانسور باشد، خلاقیت مجال ظهور نمییابد و آزادی وجود ندارد.»
«مدلهای اقتدارگرای فناورانه مانند چین برای ایران—با تکثر قومی و زبانی—محکوم به شکست هستند. تنها راه منطقی، پایبندی به قانونیت بینالمللی و گسترش آزادیهاست.»
وی همچنین به افول فرهنگی در غرب اشاره میکند و علت ظهور پدیدههایی مانند ترامپیسم را ضعف فرهنگی در مناطق مختلف آمریکا میداند. فکوهی در پایان بر ضرورت عبور از دیدگاههای سیاه و سفید و حرکت تدریجی به سمت دموکراسی—با الهام از مدل تاریخی دوره مصدق—تأکید میکند.
