آداب خواستگاری در دوران قاجار: وارسی دقیق دختران توسط خواستگاران

مراسم خواستگاری در عصر قاجار

بر اساس خاطرات مونس‌الدوله، ندیمه انیس‌الدوله در حرم ناصرالدین‌شاه، مراسم خواستگاری در دوره قاجار بسیار دقیق و با آیین‌های خاصی همراه بود. زمانی که پسر به سن پانزده سالگی می‌رسید، خانواده ابتدا برایش یک صیغه ترتیب می‌دادند و در هفده‌هجده سالگی، نخستین ازدواج عقدی انجام می‌شد. در این فرآیند، دلاله‌ها که به اندرونی خانه‌ها دسترسی داشتند، نقش کلیدی در معرفی دختران مناسب ایفا می‌کردند.

وارسی دقیق دختر توسط خواستگاران

• خواستگاران زن با دقت تمام دختر را بررسی می‌کردند: چارقدش را برمی‌داشتند، موهایش را لمس می‌کردند تا از طبیعی بودن آن اطمینان یابند.
• دندان‌های دختر را می‌دیدند و دهانش را بو می‌کردند تا مطمئن شوند بوی بدی ندارد.
• به سواد دختر اهمیت نمی‌دادند و حتی آن را مانعی برای زندگی متعارف می‌دانستند، اما به کدبانوگری او بسیار توجه داشتند.
• برخی خواستگاران یک دستمال سبزی پاک‌نکرده همراه می‌آوردند تا دختر سبزی پاک کند و میزان مهارت‌اش در خانه‌داری سنجیده شود.

هدایا و مراسم نامزدی

“معمولا برای هر دختری باید هفت دست لباس نبریده، یک چادر، یک چاقچور، یک روبنده شیرازی، یک قلابه طلا، یک جفت کفش زردوزی بیاورند.”

پس از توافق، مراسم بله‌بری برگزار می‌شد که در آن میزان مهریه (از ۵۰ تا ۵۰۰ تومان) و شیربها تعیین می‌گردید. در مرحله نامزدی، خانواده داماد در اعیاد برای دختر هدایایی مانند پارچه یا گوسفند حنابسته می‌فرستادند، اما داماد حق نداشت از مقابل خانه عروس عبور کند. دوران نامزدی کوتاه بود و به سرعت به عقدکنان منتهی می‌شد. این آیین‌ها نشان‌دهنده اهمیت سخت‌گیری در انتخاب عروس و نقش سنت‌های پیچیده در ازدواج دوره قاجار است.