نقد ملکیان به آراء امام محمد غزالی؛ منتقد یا مدافع فلسفه
سمانه فیضی گفت: تصویر عمومی ما از غزالی این است که او منتقد فلسفه است اما در کتاب «غزالی فیلسوف» تصویر کاملاً بیسابقهای ارائه شده که نشان میدهد غزالی در معرفتشناسی و آخرتشناسی چهرهای کاملاً فلسفی دارد.
نشست بزرگداشت غزالی و نقد آراء فلسفی
در نشست بزرگداشت امام محمد غزالی که به مناسبت انتشار کتاب «غزالی فیلسوف» نوشته الکساندر تریگر برگزار شد، سخنرانان به بررسی ابعاد مختلف اندیشههای فلسفی غزالی پرداختند. سمانه فیضی، مترجم کتاب، تأکید کرد که تصویر عمومی از غزالی به عنوان منتقد فلسفه نیازمند بازنگری است و این کتاب نشان میدهد که غزالی در حوزههای معرفتشناسی و آخرتشناسی رویکردی کاملاً فلسفی داشته است.
مصطفی ملکیان در نقد خود به سه جهت اصلی اشاره کرد که غزالی «مراعات اخلاق باور» را رعایت نمیکرده است: استفاده همزمان از قولی در عین نقد آن، ایجاد استاندارد دوگانه در استدلالها، و عدم شفافیت در روش نگارش که منجر به سردرگمی مخاطب میشود. وی همچنین به مسئله «رازهای ناگشوده» در اندیشه غزالی پرداخت و آن را مصیبتی دانست که به دست غزالی در جهان اسلام پایهگذاری شد.
- میترا پورسینا درباره تأثیر گناه بر معرفت در اندیشه غزالی سخن گفت و اشاره کرد که غزالی ناسازگاری عجیبی در مفهوم عقل دارد.
- الکساندر تریگر به صورت آنلاین حضور یافت و تأکید کرد که غزالی را نمیتوان ضد فلسفه دانست، بلکه او باعث بسط دانش فلسفی در جهان اسلام شده است.
- سمانه فیضی بر اهمیت کتاب «غزالی فیلسوف» در روشنکردن حلقههای وصل بین فلسفه و عرفان در سنت اسلامی تأکید کرد.
میترا پورسینا: «غزالی هر جملهای که میگوید در بعد از آن، همانها را نقض میکند. ما با مفهوم عقل در غزالی ناآشنا هستیم.»
الکساندر تریگر: «غزالی در عصر خود محکوم به فلسفهگرایی بوده است. ابنرشد معتقد است غزالی حقایقی را برای عموم جامعه بیان میکند که نباید بکند.»
این نشست نشان داد که ارزیابی مجدد از اندیشههای غزالی میتواند دیدگاههای جدیدی در مورد تعامل پویای فلسفه و عرفان در سنت اسلامی ارائه دهد.
