استاد دانشگاه ژوهانسبورگ: مقابله با بحران‌های ساختاری کلید نجات فقرا است

تحلیل ریشه‌ای مسائل اجتماعی جهان اسلام

فرید اسحاق، استاد مطالعات ادیان دانشگاه ژوهانسبورگ، در نشستی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به بررسی چالش‌های بنیادین جوامع اسلامی پرداخت. وی تمایز قائل شدن بین علل و عواقب را مهم‌ترین چالش پیش روی اندیشه اجتماعی دانست و تأکید کرد که راهکارهای موقت تنها به عنوان مسکنی بر پیکره بیماری مزمن اجتماعی عمل می‌کنند.

تمثیل کوه و یتیم‌خانه

• بانوی نیکوکار که از کودکان رهاشده پای کوه مراقبت می‌کند
• کشف ریشه مسئله: مردی قدرتمند که کودکان را از بالای کوه پرتاب می‌کند
• پارادوکس عمیق: همان فرد عامل بحران، حامی مالی یتیم‌خانه نیز هست
• نکته کلیدی: تمرکز بر پیامدها، عامل ریشه‌ای را پنهان می‌کند

دکترین استضعاف در قرآن

"استضعاف فراتر از ضعف فردی، یک فرایند ساختاری است که در آن سیستم حاکم، فرد یا جامعه را به ورطه ضعف می‌کشاند"

وی با اشاره به مفهوم استضعاف در قرآن، تأکید کرد که باید تمرکز از "مستضعف" به "مستضعف" (عامل ضعیف‌کننده) معطوف شود. فرعون در این تحلیل نماد سیستم استثماری است که پایه‌های ظلم را تحکیم می‌کند.

سیستم‌های استثماری معاصر

• حرص و ولع بی‌پایان و رقابت اجباری پایه‌های سیستم فرعون معاصر
• شبکه‌های جهانی آسیب‌های اجتماعی مانند قاچاق انسان
• بحران سلامت در کشورهای فقیر و مقاومت در برابر استقلال دارویی

نتیجه‌گیری اصلی این است که حل مسائل جهان اسلام نیازمند صعود از کوه و رویارویی با فرعون است، حتی اگر این اقدام با اتهامات مختلف مواجه شود.