دیویی: مدرسه به عنوان مینیاتور جامعه و نقد عمل‌گرایی صرف
جان دیویی معتقد بود مدرسه نباید صرفاً محلی برای انباشت دانش باشد، بلکه باید مینیاتوری از جامعه باشد. این مقاله به نقد دیدگاه‌های تربیتی او از منظر مبانی اسلامی می‌پردازد.
نظریه تربیتی جان دیویی و نقد اسلامی
جان دیویی، فیلسوف عمل‌گرای آمریکایی، مدرسه را نه محلی برای انباشت دانش، بلکه مینیاتوری از جامعه می‌دانست. دیدگاه‌های تربیتی او بر سه پایه استوار است: معرفت‌شناسی ابزارگرایانه (تجربه معیار حقیقت)، ارزش‌شناسی نسبی (نفی ارزش‌های ثابت) و روش‌شناسی کاربردی (مفید بودن معیار صحت). دیویی معتقد بود آموزش باید دانش‌آموزان را برای زندگی در جامعه‌ای در حال تغییر آماده کند.
- تجربه را تنها راه وصول به معرفت می‌داند
- ارزش‌ها را نسبی و متغیر می‌پندارد
- مدرسه را باید جامعه‌ای کوچک دانست
- تمرکز بر سودمندی عملی فوری
- نقد پذیرش فسادهای اجتماعی در مدرسه
“آموزشگاه باید خود جامعه باشد، نه چیزی دیگر.” “هرچه در عمل مفید واقع شود، صحیح و حق است.”
از منظر تعلیم و تربیت اسلامی، نظریه دیویی با چالش‌های اساسی مواجه است. اسلام معرفت را تنها به تجربه محدود نمی‌داند و وحی و شهود را نیز شامل می‌شود. همچنین ارزش‌ها در اسلام ثابت و مقدس هستند و هدف تربیت، کمال حقیقی انسان و قرب الی الله است، نه صرف سودمندی مادی.