مسیر طنز فارسی از پیش از اسلام تا دوران معاصر
طنز در ادبیات کهن ایران سابقهای طولانی دارد و در بیشتر دورههای شعر فارسی از عهد پیش از اسلام تا دوران مغول به شکل آشکار یا نهفته به کار رفته است.
تاریخچه طنز در ادبیات فارسی
طنز در ادبیات کهن ایران سابقهای بسیار طولانی دارد و در بیشتر دورههای شعر فارسی، از عهد پیش از اسلام تا دوران مغول و پس از آن، به شکلی آشکار یا نهفته به کار رفته است. بسیاری از شاعران بزرگ که معمولاً با وجه جدی آثارشان شناخته میشوند، در بخشهایی از آثار خود رگههایی از طنز، انتقاد و طنازی اجتماعی دارند. سرآغاز پیدایش طنز در زبان ایرانی به دوران پیش از اسلام برمیگردد، چنانکه مناظره «بُز و درخت آسوریک» در زبان پهلوی، یکی از نخستین نمونههای شناختهشده است.
ویژگیهای طنز کهن
- هدف آموزشی و اصلاحی داشت تا خنداندنِ صرف
- زبانِ نقد اجتماعی و ریاورزی بود
- برای در امان ماندن از خشم شاهان در قالب تمثیل بیان میشد
- تفاوت بنیادین با هجو در نیت و غایت آن است
- از طنازی تمثیلی و دینی به طنز اجتماعی و سیاسی تکامل یافت
«بز و درخت آسوریک» نمونهای پیشرو در ادبیات طنزآمیز فارسی بود که بعدها به صورت قالبهای مناظره ادامه یافت.
طنز برای اصلاح و بیدارسازی جامعه است، در حالی که هجو معمولاً جنبه شخصی و تخریبی دارد.
این پیوستگی باعث شده طنز یکی از پایدارترین و پویاترین عناصر در سنت ادبی ایران باشد.
