وقفنامهها: اسناد هنری و ارزشمند میراث خیریه
وقفنامهها به عنوان اسناد مهم تاریخی دارای نثر ادبی فاخر، خط خوش و مهرهای اختصاصی هستند. نمونههای قابل توجهی از این اسناد در کتابخانهها و مراکز اسناد نگهداری میشوند و بیانگر فرهنگ غنی وقف در تمدن اسلامی و ایرانی میباشند.
وقفنامهها: گنجینههای فرهنگی و تاریخی
وقف نهادی کهن و بنیادین در فرهنگ اسلامی و ایرانی است که ریشههای آن به تمدنهای باستانی مصر، روم و ایران ساسانی میرسد. در اصطلاح فقهی، وقف به معنای حبس اصل مال و جاری ساختن منافع آن در راه خدا یا برای نفع عمومی است. نخستین وقف در اسلام توسط پیامبر اسلام با عنوان حوائط سبعه بنیان نهاده شد. در ایران باستان نیز داراییهایی برای امور عامالمنفعه و مذهبی اختصاص مییافت که بعدها در قالب وقف اسلامی تداوم یافتند.
- وقف اسلامی از قرن دوم هجری در ایران رواج یافت و در دوره سامانیان نخستین تشکیلات رسمی با عنوان دیوان اوقاف تأسیس شد
- در دوران سلجوقیان به ویژه توسط خواجه نظامالملک، موقوفات نقش مهمی در ایجاد مدارس نظامیه، بیمارستانها و کتابخانهها داشتند
- وقف لزوماً نیاز به مال زیاد ندارد و نمونههایی مانند وقف سایه برای استراحت رهگذران نشان از فرهنگ گسترده وقف دارد
- دورههای تاریخی مختلف از مغول تا معاصر شاهد تحولات و گسترش نهاد وقف بودهاند
- زنان واقف مانند حضرت فاطمه زهرا (س) و گوهرشاد بیگم نقش چشمگیری در توسعه این نهاد داشتهاند
«وقف در ایران نه تنها نهادی اقتصادی و دینی، بلکه فرهنگی اجتماعی بوده است»
«وقفنامهها به دلیل اهمیت سندی، غالباً دارای نثر ادبی فاخر و خط خوش هستند»
اسناد وقفی موجود در کتابخانه دانشگاه تهران از نمونههای ارزشمند این میراث فرهنگی محسوب میشوند که مطالعه آنها نکات جالبی از شرایط اجتماعی و اقتصادی هر دوره را آشکار میسازد.
