علیه فیک نیوزها: جنگ خاموش با کلیک در منطقه پرتنش
در شرایط پرتنش منطقه‌ای که هر خبر می‌تواند جرقه انفجار اجتماعی باشد، جنگ خاموش فیک نیوزها با سرعت سرسام‌آوری در حال گسترش است. این پدیده ریشه در سازوکارهای روانی و شناختی انسان دارد.
تحلیل روانشناختی گسترش فیک نیوزها
در روزهایی که منطقه روی گسل تنش می‌لرزد، جنگ خاموش دیگری با کلیک آغاز می‌شود. این تحول بزرگ اگرچه به دموکراتیزه‌شدن اطلاع‌رسانی کمک کرده، اما موجب رشد نگران‌کننده پدیده‌ای به نام اخبار جعلی (Fake News) شده است. اخبار جعلی به‌عنوان اطلاعات نادرست یا تحریف‌شده‌ای که با هدف فریب مخاطب منتشر می‌شود، امروز در بسیاری از کشورها به یکی از چالش‌های اساسی رسانه‌ها و نهادهای حاکمیتی تبدیل شده است.
- ویژگی‌های شخصیتی مانند وجدان‌گرایی پایین و روان‌رنجوری بالا در تصمیم‌گیری‌های رسانه‌ای نقش دارند
- هیجان‌های منفی مانند خشم، ترس و اضطراب افراد را به واکنش‌های سریع و غیرمنطقی سوق می‌دهد
- سوگیری تأیید باعث می‌شود کاربران اطلاعات را بر اساس سازگاری با باورهای خود ارزیابی کنند
- کمبود سواد رسانه‌ای و ناآگاهی نسبت به شیوه‌های جعل خبر از دلایل اصلی پایداری این چرخه است
- بحران اعتماد به منابع رسمی زمینه اجتماعی مناسب برای گسترش اخبار جعلی فراهم می‌کند
“پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از کاربران اطلاعات را نه بر اساس اعتبار منبع، بلکه بر پایه سازگاری آن با باورهای ذهنی خود ارزیابی می‌کنند.”
“احساسات نقش تعیین‌کننده‌ای در رفتار کاربران دارند و هیجان‌های منفی احتمال انتشار محتوا بدون بررسی را بیشتر می‌کند.”
گسترش اخبار جعلی در جامعه ایران پدیده پیچیده‌ای است که از ترکیب آسیب‌پذیری‌های عمیق روانی و شناختی با زمینه اجتماعی شامل بحران اعتماد و سطح پایین سواد رسانه‌ای نشأت می‌گیرد.