دو نایینی در آینه تاریخ: فقیه استبدادستیز یا معمار مردمسالاری دینی؟
میرزای نایینی هم از استبداد میگریخت هم از هرجومرج غربی. اما روایتهای امروزی از او بیش از آنکه به حقیقت نزدیک باشد، محصول منازعات سیاسی معاصر است و نیاز به بازخوانی دقیق دارد.
اندیشه سیاسی میرزای نایینی در پرتو تاریخ
میرزای نایینی از چهرههای برجسته تاریخ اندیشه سیاسی ایران است که هم از استبداد میگریخت و هم از هرجومرج غربی. روایتهای معاصر از او اغلب تحت تأثیر منازعات سیاسی شکل گرفته و نیاز به تحلیل دقیقتری دارد. کتاب «تنبیهالامه و تنزیهالملة» او نه سند سکولاریسم، بلکه مانیفست فقهی حکومت ولایتیه در برابر «حکومت مالکیت استبدادیه» است.
- نایینی میان حکومت مبتنی بر اراده شخصی سلطان و حکومت مبتنی بر ولایت الهی تفاوت قائل بود
- او نخستین تفسیر منسجم از حکومت دینی با امکان نظارت عمومی ارائه داد
- سکوت او در واپسین سالها نه انکار مبانی که اعتراض به مشروطه انگلیسی بود
- اندیشههای نایینی حلقه واسط نظریه ولایت فقیه و ساختار جمهوری اسلامی است
- تحریف اندیشه نایینی تلاشی برای بریدن ریشه انقلاب از حوزه علمیه است
«کلمهٔ عدل، فصلالخطاب میان حکومتهاست» - میرزای نایینی
نایینی نشان داد که فقه زنده و پویا میتواند به زبان سیاست سخن بگوید
بازخوانی دقیق اندیشه نایینی امروز ضروری است زیرا ثابت میکند میتوان در دل سنت ماند و برای آینده سخن گفت. این بازگشت به روح اجتهاد و بازسازی حافظه تاریخی ماست.
