اقتصاد اسلامی و بازشناسی معنای علم از دیدگاه علامه مصباح یزدی
حجتالاسلام محمد بیدار در نشستی علمی به بررسی دیدگاههای مختلف درباره اقتصاد اسلامی پرداخت و نظریه علم دینی علامه مصباح یزدی را تشریح کرد. بر اساس این نظریه، بخش توصیفی اقتصاد قابل تقسیم به دینی و غیردینی نیست، اما بخش دستوری آن کاملاً قابلیت چنین تقسیمی را دارد.
اقتصاد اسلامی و نظریه علم دینی علامه مصباح یزدی
حجتالاسلام محمد بیدار در نشست علمی «امکانسنجی علم اقتصاد اسلامی در اندیشه آیتالله مصباح یزدی» به بررسی دیدگاههای مختلف درباره هویت اقتصاد اسلامی پرداخت. ایشان نظریه علم دینی علامه مصباح یزدی را تشریح کرد که بر اساس آن، برای انتساب یک علم به اسلام دو شرط اساسی لازم است: وجود مرز مشترک با آموزههای اسلامی و عدم مخالفت با مبانی دینی.
- دیدگاههای سهگانه درباره اقتصاد اسلامی: گروهی تنها مکتب اقتصادی را معتبر میدانند، گروهی قائل به دوگانه مکتب و علم هستند، و عدهای سهگانه مکتب، نظام و علم را مطرح میکنند.
- نظریه علامه مصباح: علوم به سه دسته توصیفی محض، دستوری محض و ترکیبی تقسیم میشوند. اقتصاد در گروه علوم ترکیبی قرار دارد که بخش توصیفی آن قابل تقسیم به دینی و غیردینی نیست.
- موضوع علم اقتصاد: رفتارهای انسانی در حوزه تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات موضوع اصلی علم اقتصاد است.
- کارکردهای گزارههای علمی: توصیف، تبیین، پیشبینی و امکان سیاستگذاری چهار کارکرد اصلی گزارههای علمی هستند.
علامه مصباح میفرمایند: “بخش توصیفی اقتصاد که به علم اقتصاد معروف است قابل تقسیم به دینی و غیردینی نیست. اما بخش توصیهای آن، که معمولاً نظام اقتصادی نامیده میشود، کاملاً قابلیت چنین تقسیمی را دارد.”
حجتالاسلام بیدار تأکید کرد: “تا جایی که در علوم انسانی سخن از تشریح ماهیت یک پدیده انسانی یا اجتماعی است، با علم محض سروکار داریم که میان دیندار و بیدین مشترک است.”
این تحلیل نشان میدهد که اقتصاد دینی علمی است که مبانی عقیدتی و ارزشی دین را در سطوح مختلف ملحوظ میدارد و با آنها سازگار است. در مقابل، نظریات علمی مبتنی بر مبانی ضد دینی در زمره علم غیردینی قرار میگیرند.
