میدان توپخانه تهران: ترکیب فضای نظامی و عمومی در دوره قاجار

میدان توپخانه تهران: تلفیق فضای نظامی و عمومی

مهنام نجفی، معمار و پژوهشگر، در نشست شهر کتاب اصفهان به تحلیل تاریخی میدان توپخانه تهران پرداخت. این کتاب که حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی است، نشان می‌دهد چگونه فضایی با کاربری نظامی به مهم‌ترین عرصه عمومی شهر تبدیل شد. نجفی تأکید کرد که میدان توپخانه نمونه‌ای منحصر به فرد از ترکیب فضای شهری در دوره قاجار بوده است.

• میدان توپخانه در دوره ناصرالدین شاه هم‌زمان محل استقرار توپ‌ها و مرکز زندگی اجتماعی بود
• این میدان شش خیابان اصلی تهران را به هم متصل می‌کرد و نقش کلیدی در شبکه شهری داشت
• توپ‌ها در فرهنگ ایرانی از ابزار جنگی به نماد فرهنگی و حتی مقدس تبدیل شدند
• میدان توپخانه برخلاف نمونه‌های اروپایی، فضایی باز و عمومی بود
• حضور بانک ملی، پستخانه و تلگراف‌خانه نشان‌دهنده تحولات مدرن در این عرصه بود

"تصور کنید فضایی گشوده احاطه شده از توپ‌ها و توپچی‌ها... در عین حال این میدان به عنوان زنده‌ترین عرصه عمومی شهر عمل می‌کند"

"توپ در ذهنیت ایرانیان به تدریج از سلاح جنگی به نمادی فرهنگی و حتی تقدس یافته تبدیل شده است"

این پژوهش نشان می‌دهد که میدان‌های دوره قاجار نه فقط فضاهای نظامی، بلکه عرصه‌های شکل‌دهنده تجربه زندگی جمعی بودند و نقش بسزایی در تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران داشتند.