نفت چگونه اقتصاد ایران را رشد میدهد؟
سهم نفت در رشد اقتصادی ایران بیش از آنکه در آمار تولید دیده شود، در مسیر توزیع درآمد و رفتار بودجهای دولت اثر میگذارد.
نقش واقعی نفت در رشد اقتصادی ایران
اقتصاد ایران بیش از یک قرن است که با نفت تعریف میشود؛ کالایی که از یکسو موتور اصلی تأمین ارز و بودجه دولت بوده و از سوی دیگر، منبع بیثباتی، نوسان و شوکهای دورهای به رشد اقتصادی. در تحلیلهای رسمی، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی معمولاً عددی تکرقمی عنوان میشود، اما فاصله میان «تصویر آماری» و «اثر واقعی» باعث شده پرسش از سهم واقعی نفت در رشد اقتصادی ایران همچنان محل مناقشه باشد.
- نفت در اقتصاد ایران بیش از آنکه یک «بخش مولد» باشد، یک «منبع درآمدی» است
- نسبت درآمدهای نفتی به GDP تصویری شفافتر از میزان وابستگی اقتصاد ارائه میدهد
- رشد نفتمحور الزاماً به بهبود معیشت یا افزایش اشتغال منجر نمیشود
- نقش اصلی نفت در رشد از کانال بودجه عمومی عبور میکند
- نفت در ایران سهم کمی از تولید دارد اما سهم بزرگی از تصمیمگیری
“نفت در ایران شاید سهم کمی از تولید داشته باشد، اما سهم بزرگی از تصمیمگیری را به خود اختصاص داده است.”
“مسئله اصلی اقتصاد ایران نه وجود نفت، بلکه نحوه استفاده از درآمدهای نفتی است.”
در نهایت، تجربه تاریخی نشان میدهد هرگاه نسبت درآمد نفتی به GDP افزایش یافته، رشد اقتصادی تقویت شده اما پایداری آن زیر سؤال رفته است. بدون اصلاح ساختار بودجه و تقویت پایههای رشد غیرنفتی، اقتصاد ایران در چرخهای از رشدهای مقطعی و ناپایدار گرفتار میماند.
