طعم و نغمه‌ی یلدا در آذربایجان شرقی؛ از انار سرخ تا نوای عاشیق‌ها

آیین‌های یلدا در آذربایجان شرقی

شب یلدا یا «چیلله گئجه‌سی» در آذربایجان شرقی با آیین‌هایی غنی و ریشه‌دار جشن گرفته می‌شود. این شب طولانی سال فرصتی برای گردهم‌آیی خانواده‌ها در خانه بزرگترها است. سفره‌ای رنگین با نمادهای گرما و برکت مانند هندوانه و انار گسترده می‌شود و خوراکی‌های سنتی مثل «قارابوتمه» و «چِرَک» جایگاه ویژه‌ای دارند.

• خوراکی‌های نمادین: هندوانه (چیلله قارپیزی) مهمترین نماد این شب است که باوری قدیمی درباره‌ی کاهش اثر سرمای زمستان همراه آن است.
• آیین‌های عروسی: خانواده‌های تازه‌عروس با فرستادن «خونچا» (طبق هدیه) شامل هندوانه تزئین شده، طلا و لباس، رسم کهن «چیله‌لیخ» را زنده نگه می‌دارند.
• قصه و نغمه: قصه‌گویی بزرگان، خوانش بایاتی (اشعار فولکلور) و تاپماجا (چیستان) فضای شب را شاد و پرشور می‌کند.
• افسانه چله‌ها: افسانه‌ی «قاری ننه» و پسرانش «بؤیوک چیلله» (چله بزرگ) و «بالا چیلله» (چله کوچک) از باورهای کهن این منطقه است.

“قادا بلامیزی بو گئجه کسدیخ” (بلایای خودمان را امروز بریدیم) — این جمله به هنگام بریدن هندوانه توسط ریش‌سفید خانواده بیان می‌شود.

“عؤمرون آزدی، دالین یازدی!” (عمرت کوتاه است و به دنبالت بهار می‌آید) — پند چله بزرگ به چله کوچک در افسانه محلی.

یلدا در آذربایجان شرقی تنها یک جشن نیست، بلکه نماد هویت فرهنگی، همبستگی اجتماعی و تداوم ارزش‌های نسل‌به‌نسل است که با فرارسیدن هر شب چله، گرمای مهر و امید را در دل خانواده‌ها زنده می‌کند.