گس‌لایتینگ: وارونه‌نمایی حقیقت و دستکاری روانی در روابط
گس‌لایتینگ یا دستکاری روانی پدیده‌ای است که در آن فرد با انکار واقعیت و اتهام‌زنی، قربانی را به شک در خودش وادار می‌کند. این رفتار مخرب که در روابط عاطفی و کاری رخ می‌دهد، می‌تواند عزت‌نفس و سلامت روان را ویران کند.
گس‌لایتینگ: دستکاری روانی در روابط
گس‌لایتینگ (Gaslighting) نوعی دستکاری روانی است که در آن فرد با انکار واقعیت، تحقیر و مقصر جلوه دادن قربانی، او را به شک در ادراکات و خاطراتش می‌اندازد. این پدیده که نامش از نمایشنامه «چراغ گاز» گرفته شده، در روابط عاطفی، خانوادگی و حتی محیط کار رخ می‌دهد. قربانیان معمولاً افرادی با عزت نفس پایین، ترس از طرد شدن یا نیاز شدید به تأیید هستند که در چرخه‌ای از تردید و اضطراب گرفتار می‌شوند.
- انکار واقعیت: فرد گسلایتر وقایع واضح را انکار می‌کند
- تحقیر و تمسخر: قربانی را «حساس» یا «احساساتی» خطاب می‌کند
- مقصر جلوه دادن: تقصیرها را به گردن قربانی می‌اندازد
- ایجاد احساس گناه: با جملاتی مانند «اگر دوستم داشتی...» قربانی را تحت فشار می‌گذارد
- تضعیف اعتماد به نفس: قربانی به تدریج به قضاوت خودش شک می‌کند
مونا خاکشور، روان‌درمانگر: «گس‌لایتینگ به معنی دستکاری عاطفی و روانی است که قربانی را به خودش و تجاربش شک می‌اندازد»
«وظیفه اول ما مراقبت از عزت نفس، اعتماد به نفس و هویت خودمان است. اگر آگاه باشیم، می‌توانیم قبل از آسیب جدی از رابطه خارج شویم»
برای رهایی از گس‌لایتینگ، آگاهی، خودآگاهی، تقویت عزت نفس و یادگیری مرزبندی سالم ضروری است. حمایت اطرافیان بدون قضاوت و تأیید واقعیت‌ها نیز می‌تواند به قربانیان کمک کند تا از این چرخه مخرب رهایی یابند.