بررسی تاریخ بیداری ایرانیان و رد اتهام بابی‌گری به مشروطه‌خواهان

تاریخ بیداری ایرانیان و دفاع از مشروطه‌خواهان

کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» نوشته محمد ناظم‌الاسلام کرمانی از مهم‌ترین منابع تاریخی انقلاب مشروطه است که به دفاع از مشروطه‌خواهان در مقابل اتهامات ناروا می‌پردازد. نویسنده با استناد به آثار و تفکرات ناظم‌الاسلام، از جمله توجه ویژه او به امیرکبیر و نگارش کتاب «علایم الظهور»، بی‌پایگی اتهام بابی‌گری حتی به نحله صبح ازلی را ثابت می‌کند.

• کتاب در دو نسخه سه جلدی و پنج جلدی منتشر شده و وقایع‌نگاری دقیقی از مشروطه ارائه می‌دهد
• ناظم‌الاسلام به نقش افراد و وقایع در بیداری ایرانیان تأکید دارد
• جنبش تحریم تنباکو و ترور ناصرالدین‌شاه از وقایع کلیدی تحلیل شده‌اند
• روایت‌های اجتماعی کتاب از جمله توصیف زندان‌های عصر قاجار بسیار گویا هستند
• نویسنده با انصاف به توصیف حوادث پرداخته و از جانب‌داری سیاسی پرهیز کرده است

"زندان عبارت است از اتاق تاریک مرطوبی کثیف که در آن جز کُنده برای پا و زنجیر برای گردن و پشه و کک و شپش و ساس برای اذیت، دیگر هیچ پیدا نمی‌شود."

"ناظم‌الاسلام کرمانی با نگارش تاریخ بیداری ایرانیان میراثی جاودان به یادگار گذاشت که هیچ پژوهشگری از رجوع به آن بی‌نیاز نیست."

این کتاب نه تنها روایت سیاسی، بلکه تحولات فکری و اجتماعی عصر مشروطه را به تصویر می‌کشد.