کتابی طرد شد که میتوانست سرنوشت ایرانیان را تغییر دهد
تحلیل سرنوشت کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» اثر علامه نائینی که به دلیل شکست مشروطه و تأثیرات روانی-اجتماعی آن به فراموشی سپرده شد، در حالی که میتوانست تاریخ ایران را دگرگون کند.
کتابی که تاریخ ایران را میتوانست تغییر دهد
کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» اثر علامه نائینی از آثار مهم دوره مشروطیت بود که به دلایل مختلف از جمله شکست جنبش مشروطه و تأثیرات روانی ناشی از آن به فراموشی سپرده شد. این کتاب میتوانست با ارائه نظریههای دموکراتیک و دینی، فاصله بین حکومت و ملت را کاهش داده و مسیر توسعه کشور را تغییر دهد.
- روایتهای مختلف جمعآوری کتاب: برخی معتقدند نائینی خود کتاب را جمعآوری کرد، برخی دستگاه حاکمه را مقصر میدانند و عدهای نیز آن را نتیجه بیعلاقگی مردم میپندارند.
- تأثیر شکست مشروطه: ناکامی جنبش مشروطه و حوادثی مانند اعدام شیخ فضلالله نوری موجب دلسردی نائینی و دیگر علما شد.
- نظرات مراجع: آیتالله طالقانی و دکتر صدیقی روایتهای متفاوتی ارائه دادهاند، tandis que آیتالله خامنهای تفاوت مشروطه مورد نظر نائینی با مشروطه انگلیسی را علت اصلی میدانند.
- عوامل روانی: فرزند نائینی اشاره کرده که شکست مشروطه به آبرو و موقعیت اجتماعی پدرش لطمه زد.
- عوامل اجتماعی: جو عوامزده و سرخوردگی عمومی پس از مشروطه نیز در جمعآوری کتاب مؤثر بود.
«اگر مطالب این کتاب مورد نظر قرار میگرفت و روی آن عمل میشد، مردم از سرگردانی و تردید رها میشدند و قوا متحد میشد.» «مشروطهای که مرحوم نایینی حمایت کردند، با مشروطه انگلیسی متفاوت بود.»
این کتاب نمونهای از تأثیر متقابل سیاست و فکر دینی در تاریخ معاصر ایران است که علیرغم потенциال بالا، به دلایل متعدد به حاشیه رانده شد.
