زمرد در ادب فارسی و ویژگی‌های این گوهر سبز
تحلیلی از جایگاه زمرد در ادبیات فارسی همراه با بررسی ویژگی‌های علمی، انواع و معادن این سنگ قیمتی. از اشارات مولوی و حافظ تا خواص افسانه‌ای زمرد در متون کهن.
زمرد: گوهری سبز در ادب و علم
زمرد با فرمول شیمیایی Be₃Al₂(SiO₃)₆، یکی از ارزشمندترین سنگ‌های قیمتی است که در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد. این گوهر نه تنها به دلیل رنگ سبز درخشانش، بلکه به خاطر خواص افسانه‌ای و نمادینش در متون کهن مورد توجه بوده است. سختی ۷.۵ تا ۸ در مقیاس موس و ساختار بلوری هگزاگونال از ویژگی‌های علمی این کانی محسوب می‌شود.
- انواع زمرد: زمرد ذبابی (با رنگ متحرک)، ریحانی (سبز روشن) و ظلمانی (تیره)
- معادن جهانی: کلمبیا، زامبیا، برزیل و افغانستان از تولیدکنندگان اصلی
- معادن ایران: استان‌های اصفهان، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی
- خواص ادبی: نماد پیروزی بر نفس و اژدها در شعر مولوی و حافظ
- ویژگی‌های فیزیکی: شفافیت، ضریب شکست نور ۱.۵۷۶-۱.۵۸۲ و حساسیت به حرارت
«زمانه نیک شناسد زمرّد از مینا» - انوری «نفس اژدرهاست، با صد زور و فن / روی شیخ او را زمرد دیده‌کَن» - مولوی
زمرد در ادبیات فارسی علاوه بر زیبایی ظاهری، نماد حکمت و مقاومت در برابر نیروهای شر است. این سنگ با تناقضات جالبی مانند پادزهر بودن در عین سمّی بودن توصیف شده که بر رمزآلودگی آن می‌افزاید.