دیدگاه شیخ مفید درباره پایداری جامعه در دوران غیبت
برخلاف تصور رایج، غیبت امام برای شیخ مفید فاجعه نبود بلکه فرصتی برای تربیت جامعه و بازتعریف عدالت، نظم و رهبری محسوب میشد. او با تفسیر اجتماعی قاعدۀ لطف، غیبت را بخشی از نظام الهی برای تعادل جامعه دانست.
اندیشه اجتماعی شیخ مفید در دوران غیبت
شیخ مفید به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته شیعی، رویکردی نوین به مسئله غیبت امام زمان ارائه داد. از دیدگاه او، غیبت نه یک فاجعه، بلکه فرصتی برای تکامل اجتماعی بود که جامعه شیعی را از نظم مبتنی بر حضور امام به نظم متکی بر غیبت منتقل کرد. این انتقال نیازهای جدیدی در حوزه‌های فقهی و کلامی ایجاد نمود.
- تفسیر اجتماعی قاعدۀ لطف: شیخ مفید با توسعۀ این قاعده، ظهور یا عدم ظهور امام را تابع "مصالح عمومی جامعه" دانست
- نظریه سلطان الفقها: در عصر غیبت، اختیارات امام معصوم به فقهای جامع‌الشرایط واگذار می‌شود
- کارکرد اجتماعی شفاعت: شفاعت را عاملی برای بازگرداندن گناهکاران به جامعه دینی می‌دانست
- پیوند عصمت و منزلت اجتماعی: رهبری دینی بدون عصمت را بی‌معنا تلقی می‌کرد
- تعادل میان عقل و وحی: راه میانه‌ای میان عقل‌گرایی معتزله و ظاهرگرایی اهل حدیث برگزید
"اگر امام خطا کند، خود نیازمند امامی دیگر خواهد شد؛ پس رهبری دینی و اجتماعی بدون عصمت بی‌معناست."
"غیبت امام، بخشی از نظام الهی برای تربیت جامعه و تعادل میان ایمان و کفر است."
شیخ مفید با این اندیشه‌ها، نه تنها متکلم که نظریه‌پرداز اجتماعی شیعه محسوب می‌شود و بنیان‌های فکری نظام اجتماعی شیعی در دوران غیبت را پایه‌ریزی کرد.
