از عدالت تا یکسانسازی؛ مسئله زن در دو نگاه رقیب
بحث درباره جایگاه زن در جهان معاصر به میدان رقابت گفتمانها تبدیل شده است. این نوشتار به مقایسه نگاه اسلامی با گفتمان غربی میپردازد و پرسش اصلی را مطرح میکند که آیا شعارهای آزادی و برابری واقعاً به کرامت زن منجر شده یا شکل پیچیدهتری از تحقیر را بازتولید کرده است.
مسئله زن در تقابل دو گفتمان
بحث «زن» در جهان معاصر بیش از آنکه یک گفتوگوی صادقانه درباره کرامت انسانی باشد، به میدان رقابت گفتمانها تبدیل شده است. هر نظام فکری تلاش میکند تعریف مطلوب خود از زن را بهعنوان الگوی برتر معرفی کند. پرسش اصلی این است: آنچه امروز در قالب «آزادی» و «برابری» زن عرضه میشود، واقعاً به کرامت زن انجامیده یا شکل پیچیدهتری از تحقیر را بازتولید کرده است؟
نگاه اسلامی به زن
در نگاه اسلامی، زن و مرد از حیث انسانبودن، ارزش ذاتی و قابلیت رشد معنوی برابرند، اما این برابری بهمعنای یکسانسازی نیست. تفاوت در نقشها، مسئولیتها و حقوق، نه از سر تبعیض، بلکه بر مبنای تفاوتهای واقعی و طبیعی میان دو جنس تعریف میشود. همین تمایز است که امکان عدالت را فراهم میکند.
- زن در نگاه اسلامی نه ابزار است، نه حاشیه، و نه نسخه ناقصی از مرد
- دارای هویتی مستقل، نقشهایی مکمل و کرامتی ذاتی
- چارچوبهای اخلاقی اسلام هدف صیانت از انسانیت زن را دنبال میکنند
گفتمان غربی و کالاییشدن زن
در مقابل، گفتمان غالب غربی در دهههای اخیر بیش از آنکه بر کرامت زن متمرکز باشد، بر کارآمدی اقتصادی و مصرفی او تکیه کرده است. زن «آزاد» غربی در عمل اغلب به نیروی کار ارزانتر، ابزار تبلیغاتی جذابتر و کالایی برای جلب توجه بیشتر تبدیل میشود.
"استفاده ابزاری از بدن زن در صنعت مد، تبلیغات و سرگرمی، با وجود پوشش پرزرقوبرقِ مفاهیمی چون انتخاب آزاد، پرسشی جدی درباره صداقت این گفتمان ایجاد میکند."
"در این مدل، ارزش زن به میزان شباهتش به الگوی مردانه سنجیده میشود؛ هرچه از ویژگیهای زنانه فاصله بگیرد، 'موفقتر' تلقی میگردد."
مسئله زن بیش از آنکه با شعار حل شود، نیازمند بازتعریف صادقانه مفهوم کرامت است. تا زمانی که کرامت زن با میزان مصرف، جذابیت ظاهری یا بهرهوری اقتصادی سنجیده شود، سخن گفتن از آزادی بیشتر شبیه فریب مفهومی خواهد بود.
