یلدا؛ بازخوانی یک آیین زمستانی در همدان
شب یلدا در فرهنگ همدان نه تنها به عنوان طولانیترین شب سال، بلکه به عنوان آغاز دوره چلهنشینی و تقسیمبندی سنتی زمستان بر پایه تجربه زیسته مردم معنا پیدا میکند. این آیین با گردهماییهای خانوادگی، انتقال فرهنگ شفاهی و نمادهای طبیعی پیوند عمیقی دارد.
یلدا؛ آیین زمستانی ریشهدار در همدان
شب یلدا در فرهنگ مردم همدان فراتر از یک پدیده نجومی، نقطه عطفی در چرخه طبیعت محسوب میشود. این شب که به عنوان طولانیترین شب سال شناخته میشود، آغازی بر دوره چلهنشینی است که زمستان را به دو بخش چله بزرگ (۴۰ روز) و چله کوچک (۲۰ روز) تقسیم میکند. این تقسیمبندیها حاصل تجربه زیسته و مشاهده دقیق طبیعت توسط مردم بوده و تنها یک باور نمادین نیست.
- گردهماییهای خانوادگی و نشستن دور کرسی محور اصلی این آیین است
- انتقال فرهنگ شفاهی از طریق حافظخوانی و شاهنامهخوانی
- استفاده از نمادهای طبیعی مانند هندوانه (نماد تابستان در زمستان) و میوههای خشک
- آیینهای فالگیری و همبستگی اجتماعی
- تقویت پیوندهای خانوادگی و گفتگو بین نسلها
حمیدرضا حقنظری کارشناس آئینشناسی: «آئین شب چله یادآور این نکته است که انسان نباید ارتباط خود را با طبیعت از دست بدهد»
عبدالله صالح شهروند همدانی: «شب چله فرصتی است برای جمع شدن کنار هم و یادآوری سنتهایی که نسل به نسل منتقل شده است»
آنچه باعث ماندگاری آیین شب چله در همدان شده، معنای نهفته در آن است؛ باوری که تاریکی همیشگی نیست و نور دیر یا زود راه خود را باز خواهد کرد. این آیین همچنان به عنوان نماد امید به آینده و همدلی در فرهنگ مردم همدان زنده مانده است.
