پژوهش، حلقه مفقوده زیست‌بوم هیئت در تاریخ تشیع

پژوهش در تاریخ تشیع: چالش‌ها و فرازونشیب‌ها

مهدی امین فروغی، موسیقیدان و پژوهشگر تاریخ تشیع، در نشست نقطه سر خط به تحلیل سه پایه اصلی بررسی پدیده‌ها شامل حوزه پژوهش، حوزه آموزش و حوزه زیست‌هیئت پرداخت. وی با تأکید بر اینکه نگاه توحیدی یا غیرتوحیدی عمدتاً در همین سه حوزه شکل می‌گیرد، به ضعف جدی در حوزه پژوهش به‌ویژه در عرصه زیست‌بوم هیئت و مذهب اشاره کرد.

• دلایل تاریخی ضعف پژوهش: قرون اولیه هجری با فشار و ستم بر شیعیان همراه بود که مجال اندیشه‌ورزی و ثبت تاریخی را محدود می‌کرد
• دوران آل‌بویه تا قاجار: با وجود برگزاری مجالس سوگواری، محدودیت‌های شدید و انحرافات تاریخی مانع پژوهش نظام‌مند شد
• دوره صفویه: صدها عالم به دار آویخته شده و کتاب‌هایشان سوزانده شد که فضای پژوهش آزاد را نابود کرد
• گزارش‌های خارجی: در بسیاری موارد مستشرقان و سفرنامه‌نویسان خارجی تنها گزارش‌دهندگان مراسم عزاداری بودند
• دوره معاصر: از دهه هفتاد شمسی تلاش‌های پژوهشی آغاز شده اما هنوز به نقطه مطلوب نرسیده است

«در شرایطی که جامعه تشیع تحت ظلم و ستم حاکمان جائر قرار دارد و گفتن حتی یک بیت شعر می‌تواند بهای جان داشته باشد، مجالی برای اندیشه‌ورزی، پژوهش و ثبت تاریخی باقی نمی‌ماند»

«اطلاعات ما از دوره قاجار عمدتاً از لابه‌لای یادداشت‌ها و خاطرات افرادی چون اعتمادالسلطنه یا عبدالله مستوفی به دست می‌آید»

با وجود چالش‌های تاریخی فراوان، در دهه‌های اخیر شاهد آغاز تلاش‌هایی در حوزه‌های مختلف از جمله تاریخ، مقتل و ادبیات هستیم که نویدبخش شکل‌گیری جریان پژوهشی جدی‌تر در آینده است.